امروز در جوامعی که پیشرفت اندیشه و تکامل فرهنگی وجود داشته‌ است، مفهوم تقسیم کار بسیار پر کاربرد و مورد استفاده می باشد. چرا که برای ایجاد نظم و سرعت دادن به کارها از این تکنیک استفاده می شود که در حقیقت می تواند بهترین نوع از انجام کارها باشد. تقسیم کار باعث افزایش مهارت افراد،در انجام کارها می شود و باعث از بین رفتن منابع خواهد شد.

این تقسیم کار باعث بروز نوآوری ها، خلاقیت و ابداعات گوناگونی می‌شود. افراد یک گروه دارای استعداد ها و توان های متفاوتی هستند که قطعاً با هم یکسان نبوده و زمانی که کار در بین آنها تقسیم می شود، می تواند ثمره بهتر داشته باشد.

همانطور که گفته شد هر انسانی با استعداد مخصوص خودش و توان متفاوتی از دیگران، زاده می‌شود. بنابراین زمانی که در یک گروه تقسیم کار صورت می گیرد، می‌توان شاهد نتیجه بهتری برای آن بود. بسیاری از افراد یک جامعه قادر نیستند تا کارهای خود را به تنهایی و بدون کمک دیگران انجام بدهند. چرا که بعضی از قسمت های آن کار، نیاز به استعداد و حرفه خاصی دارد که از پس آن بر نخواهد آمد. بنابراین زمانی که کار تقسیم شود و هر  قسمت آن به فرد متخصص اش واگذار شود، می توان نتیجه مطلوبی را به دست آورد.

بعضیاز افراد  بر این اعتقاد دارند که تشکیل اجتماع با همین نیاز ها به وجود می‌آید، چرا که زمانی که افراد به یکدیگر نیازمند می شوند، تشکیل گروه می‌دهند و از یکدیگر کمک می‌گیرند.  این گروه‌ها در شکل بزرگ‌تر خود یک اجتماع را تشکیل می‌دهند و باعث پیشرفت و تکامل و رشد انسانی خواهند شد. همین گونه که در جامعه می‌بینیم، صاحبان مشاغل باید با یکدیگر همکاری داشته باشند، تا چرخه حیات اجتماعی بشر همیشه در حال حرکت باشد و این روابط بین شغلی به نفع تمامی افراد جامعه می باشد. [1]

اگر بسیار ریز بینانه تر به این موضوع نگاه کنیم، خواهیم فهمید که تک تک افراد جامعه و تمام انسانها از یک طریقی با یکدیگر ارتباط دارند و برای ادامه روابط انسانی خود نیاز به تقسیم کار در بین خودشان را احساس می کنند.  هر انسانی در زمینه ای خاصی تخصص دارد و می‌تواند در آن زمینه وظایف خود را به خوبی انجام دهد و به رشد و شکوفایی ملت خود کمک می‌کند. قطعاً همه افراد جامعه به تنهایی تخصص کامل همه کارها را ندارند و در یک مرحله از زندگی نیاز به کمک دیگران و تخصص بقیه انسان‌ها دارند.

بنابراین کارهای یک جامعه به خودی خود دارای تقسیم بندی می شوند، اما باید توجه داشت که آیا این تقسیم بندی ها و تخصص ها در افراد درست و جایگاه درست خود قرار گرفته اند یا خیر؟ حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) درباره تقسیم کار و آثار مفید آن در جامعه می فرمایند: «تقسیم کار باعث می شود که بسیاری از نیازها و احتیاجات مردم برطرف شده و ضروریات زندگی آنان نیز تامین گردد.» [2]

همانطور که گفته شد در یک جامعه به هم پیوسته افراد درپی تخصص و حرفه ای که دارند، می توانند نیازهای یکدیگر را برطرف کنند و کارهای زندگی خود را تقسیم نمایند و یک نفر از آنها نمی تواند که همه کارها را با هم انجام داده یا در پی هر تخصصی برود، تا بتواند نیازهای خود را به تنهایی رفع نماید. در این صورت او نه تنها نمی تواند نیازهای خود را برطرف کند، بلکه از کارهای اصلی زندگی و تخصصی که در استعداد خاصی دارد باز می ماند. در این زمینه امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «کسی که به کارهای گوناگون بپردازد خارج شده و پیروز نمی شود.» [3]

یکی دیگر از بخش هایی که تقسیم کار در آن وجود دارد، تقسیم کردن وظایف زنان و مردان  در جامعه است. از یک سو می دانیم که کارهای سنگین و بسیار دشوار وظایف مردان است چرا که به دلیل خصوصیات جسمانی و توانایی شان بهتر می توانند از پس از آن کارها  بر بیایند، ولی بانوان به دلیل شکنندگی بالا و کمتر بودن توانایی جسمانی شان از آن نوع کارها دوری می کنند و تمایل بیشتری به سمت کارهای اداری، آموزشی و خدماتی دارند، که با خصوصیات درونی آنها سازگارتر می باشد.

اما اگر از یک دیدگاه دیگر به آن بپردازیم باید به نوع علایق آنها نیز توجه کنیم. چرا که ممکن است گاهی بعضی از مردان تمایل بیشتری به سمت کارهای ظریف و هنرمندانه داشته باشند، که ظاهراً به علایق خانم ها نزدیک تر است و از طرفی نیز خانم ها می توانند علاقه به کار هایی داشته باشند که وابسته به توانایی جسمانی بالایی می باشد و برای یک خانم طاقت فرسا می تواند باشد.

امام صادق (علیه السلام) درباره تقسیم کار میان امام علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) فرمودند: «امیرالمؤمنین علیه السلام برای منزل هیزم می ‏آورد، آب تهیه می‏ کرد، منزل را جارو می‏ کرد، در پاک کردن عدس کمک می‏ کرد. فاطمه (علیهاالسلام) هم گندم و جو آرد می‏ کرد، خمیر درست می‏ نمود و نان می ‏پخت.» [4] نکته ای که از این حدیث به دست می آوریم همکاری کردن در کار ها بین زن و مرد است که نشانگر آن است که نباید کار های خودمان را طبق یک قاعده ملی تقسیم کنیم و تن به همکاری در منزل یا خارج از منزل ندهیم.

از این نظر نمی توان به طور قطعی کارها و وظایف را به دو گروه جداگانه زنانه و مردانه تقسیم نمود: چرا که هیچ قاعده خاصی نمی تواند یک کار را مختص به یک جنس بداند. هر انسانی می تواند طبق سلایق و روحیه خود مشاغلی را انتخاب کند که در آن استعداد و علاقه وجود دارد. امام علی (علیه السلام) در نامه‌ای که به امام حسن مجتبی (علیه السلام) دادند فرمودند: «کار هر کدام از خدمتکاران را معین کنیم که او را در برابر آن کار مسئول بدانید تقسیم درست کار سبب می شود کارها را به یکدیگر وان گذارند و در خدمت سستی نکند.» [5]

پی نوشت:
[1] رضا علی کرمی،  علل تنبلی و درمان آن، قم: انتشارات قلمگاه، 1398، صفحه 118.
[2] نهج البلاغه، حکمت 199/2.
[3] همان، صفحه 726و728، حکمت 403.
[4] بحارالانوار، ج 43، ص 151، ح 7
[5] نهج‌البلاغه، صفحه 537 و 536، نامه 31/119.