جرات مندی (مهارت نه گفتن)
به مثالهای زیر توجه نمایید:
•مدت طولانی ای است که در صف بانک ایستاده اید، شخصی خودخواه قصد دارد با زرنگی نوبت شما را نادیده بگیرد.شما چه کاری انجام می دهید؟
• شما یک کتری برقی خریده اید و وقتی متوجه می شوید به خوبی کار نمی کند آن را برای تعویض، مجددا به فروشگاه برمی گردانید. فروشنده کالا را قبول نمی کند؛ شما در آن لحظه چه واکنشی دارید؟
• در جمعی دوستانه ای نشسته اید، به شما سیگار یا مواد مخدر تعارف می کنند؛ شما هم اهل این برنامه نیسیتد، چه می کنید؟
شما دچار احساس ناراحتی و ظلم می شوید، چه عکس العملی ممکن است از شما سرمی زند؟
واکنش اول: رفتار پرخاشگرانه: عصبانی می شوید! حتی توهین آمیز برخورد می کنید! چپ چپ هم نگاه می کنید…
واکنش دوم: رفتار منفعلانه: احتیاط می کنید! می گویید مهم نیست! به دردسرش هم نمی ارزد! حتی ممکن است دعوا
شود! نبایستی بخاطر چنین کاری طوفان بپا کرد!
واکنش سوم: رفتار جرات مندانه: مودبانه، محکم و بدون عصبانیت مشکلتان را بیان و خواسته تان اظهار می کنید! در مورد حقتان توضیحاتی می دهید و احساسات خودتان را نیز بیان می کنید!
شما کدام یک از این سه رفتار را انتخاب می کنید؟
ً مطمئنا رفتار «جرات مندانه»
بنابراین رفتار جرأت مندانه مهارتی می باشد که در آن ابراز مقاصد و اهداف شخصی بدون احساس اضطراب و بدون ضایع کردن حقوق دیگران صورت می پذیرد.
مهارت جراتمندانه به افرد کمک می کند تا بتوانند:
* به خودشان اطمینان داشته باشند.
* اعتماد به نفس خود را افزایش بدهند.
*احترام دیگران را به خود جلب کنند.
* توانایی تصمیم گیری خودرا بهبود ببخشند.
*حقوق خود را حفظ کنند.
* احساسات خود را به راحتی ابراز کنند.
*روابط خود را با سایرین بهبود ببخشند.
* اعتراض کنند.
*نظر خود را بیان کنند.
* به راحتی درخواست کنند.
*«نه» بگویند.
مهارت های جرات مندانه حقوق فردی شخص را حفظ می کنند:
*می تواند به تقاضاهای دیگران، به راحتی « نه» بگوید.
*می تواند در مورد احساسات و دلیل کارهای شخصی اش به دیگران توضیحی ندهد.
*می تواند در برابر تقاضاهای بیش از حد دیگران ایستادگی نماید.
*می تواند از دیگران بخواهد که هنگام صحبت به نظراتش گوش فرا دهند.
*می تواند تغییر عقیده بدهد.
*می تواند از دیگران بخواهد که کاری را برایش انجام بدهند.
*می تواند زمانی که نیاز دارد تنها بماند را به راحتی به دیگران اعلام کند.
*می تواند در روابط بین فردی مورد احترام قرار بگیرد.
*میتواند اشتباه کرده و مسئولیت اشتباهاتش را بر عهده بگیرد.
*می تواند برای زندگی خودش تصمیم بگیرد.
*می تواند از دیگران سوال کند یا حتی کمک بخواهد.
*می تواند خودش را دوست داشته باشد.
چرا بعضی از افراد نمی توانند رفتار جرات مندانه ای داشته باشند؟
** ترس از دست دادن روابط یا آسیب زدن به روابط با افراد مقابل.
**احساس گناه در مورد نه گفتن و رنجیدن یا ناراحت شدن دیگران.
**اعتقاد به اینکه اگر از قبول درخواست دیگران امتناع بورزند آدم بد و خودخواهی به نظر می رسند.
** احساس مهم و باارزش بودن، در مواقعی که درخواستی از شما می شود.
انواع رفتارهای جرات مندانه
• مکالمه جرات آمیز با دیگران
• بیان احساسات خود
• خوش و بش کردن با دیگران
• مخالفت ورزی
• پرسیدن «چرا»؟
• صحبت درباره خود
• برقراری تماس چشمی با افراد
• تشکر از دیگران به خاطر تعریف هایشان از فرد یا شما
فتارهای قاطعانه در جرات مندی به سه گروه کلی تقسیم می شوند:
• بیان احساسات مثبت و منفی
• قبول نکردن و مقاومت در برابر خواسته های نابجای دیگران
• ابراز نظرات شخصی خود
توصیه هایی برای » نه گفتن« و امتناع ورزیدن از انجام خواسته ی نامعقول دیگران:
1.ابتدا مطمئن شوید که چه چیزی می خواهید. آیا می خواهید بگوئید «بله»یا «خیر»
2 .اگر مطمئن نیستید که چه چیزی از شما خواسته شده است، درخواست توضیح بیشتری بدهید.
3.تا جایی که می توانید پاسخ های کوتاهی داده و از دادن توضیحات ظولانی و آوردن دلایل زیاد خودداری کنید.
4 .از عباراتی با ضمیر »من« استفاده کنید و به جای سرزنش یا محکوم کردن دیگران به مطرح کردن موضوع بپردازید. ً مثال: به جای گفتن »تودائما حرف مرا قطع می کنی« بگوئید »من دوست دارم حرفم را تا آخر بگویم«
5 .به جای عباراتی مانند «فکر نمی کنم بتوانم …» از کلمه »نه« استفاده کنید.
6 .به جای قضاوت کردن، مواردی را که وجود دارد مطرح کنید.
7.درخواست خودتان را بصورت واضح و مستقیم برای دیگران بیان کنید.
8.سعی کنید حرکات غیرکلامی تان با پیامی که می دهید همخوانی داشته باشد.
9 . در جرات مندی به جای گفتن « نمی توانم» بگوئید »این کار را نخواهم کرد«
10.گاهی مجبور می شوید امتناع خود را از انجام یک کاری، چندین بار تکرار کنید.
11.اگر علی رغم اینکه چند بار«نه» گفتید ولی فرد مقابل به اصرار خود ادامه داد، سکوت کرده یا موضوع صحبت را تغییر بدهید.
12.افراد منفعل گاهی حتی وقتی با چیزی مخالف هستند، برای آرام نگه داشتن شرایط، تظاهر به موافقت می کنند. برای مثال لبخند می زنند، سرشان را تکان می دهند، یا حتی به دقت گوش می کنند. در حالیکه لازم است بطور مستقیم یا غیرمستقیم مخالفت خودتان را نشان بدهید.
13.لزومی ندارد که احساس گناه کنید. شما رسالت ندارید به هر قیمتی که شده تمام مشکلات دیگران را حل کنید و یا همه را خوشحال کنید.
14.اگرً می خواهید به افراد مقابلتان کمک کنید، می توانید فقط پیشنهاد خودتان را به آن ها بگویید.
15.باید در نظر داشته باشید که رفتار جرات مندانه همیشه ضرورتا فرد را در رسیدن به اهداف خود موفق نمی کند.این را حتما به یاد داشته باشید که دیگران هم نیز حق دارند جرات مندانه عمل کنند.
یعنی با خواسته های ما مخالفت کنند، احساسات و عقاید خودشان را بیان کنند یا در برابر پایمال شدن حقوق خود توسط دیگران اعتراض نمایند.
جرات مندی افزاینده
در صورتی که رفتار جرات مندانه خاصی، فرد را به هدف خودش نرساند، می تواند شدت آن رفتار را افزایش دهد. افزایش شدت رفتار جرات مندانه شامل استفاده از جملات متفاوت و تغییر رفتارهای غیر کلامی می باشد.
به عنوان مثال: دوستی به شما سیگار تعارف کرده و اصرار دارد که تعارف او را قبول کنید، به ترتیب می توانید از جملات زیر استفاده کنید:
* متشکرم؛ اما من سیگار نمی کشم.
** نه من سیگار نمی کشم.
*** من سیگار دوست ندارم ، اصلا اصرار نکن
**** اصرار تو مرا ناراحت می کند.
***** اگر بیشتر اصرار کنی مجبور می شوم اینجا را ترک کنم.
همراه جملات فوق رفتارهای غیر کلامی را نیز باید تغییر بدهید . برای مثال تن صدای خود را محکمتر کنید یا تماس چشمی به صورت مستقیم تری صورت بگیرد.