بدون تردید، اختلاف سطح تحصیلات در ازدواج، یکی از چندین موردی به شمار می آید که می تواند برای بسیاری از زوج ها چالش های فراوانی را با خود به همراه داشته باشد. بر همین اساس، برای برخورداری از یک ازدواج موفق و پایدار، مؤلفه های زیادی در این زمینه و به صورت مستقیم تاثیر دارند. به طور کلی، متناسب بودن و هم کفو بودن دو طرف در  ازدواج از جنبه های مختلف و از پیش شرط های حائز اهمیت در این زمینه به شمار می رود.

حتی این مسئله بارها و بارها در تعالیم دینی و آموزه های اسلامی ما مورد تأکید فراوان بزرگان قرار گرفته است. به همین جهت، عدم تناسب و توازن در این مسائل می تواند تمام ابعاد زندگی زوجین را تحت شعاع خودش قرار بدهد.

اختلاف سطح تحصیلات هم در ازدواج از این قاعده مستثنا نمی باشد. اختلاف و شکاف زیاد به ویژه در سطح تحصیلات زوج ها سبب تفاوت در نوع نگاه و زاویه دید آنها نسبت به مسائل و موضوعات گوناگون می شود. ادامه این اختلاف و نوع نگاه، به شکل گیری اختلاف نظرهای عمیق و تعارض های جدی میان زوجین دامن می زند. به همین سبب و به ویژه در مقوله اختلاف سطح تحصیلات در ازدواج برای جلوگیری از این مشکلات و به حداقل رساندن آنها، در نظر گرفتن نکاتی بسیار زیاد ضرورت و اهمیت پیدا می کند.

از آنجایی که یکی از مؤلفه های مهم و حائز اهمیت برای شکل گیری شخصیت افراد نشأت گرفته از میزان و سطح تحصیلات آنها می باشد، بر این اساس توجه به اختلاف سطح تحصیلات در ازدواج بیش از گذشته حائز اهمیت می شود. میزان تحصیلات نمایانگر و منعکس کننده طرز تفکر افراد و میزان فهم و درک آنها از زندگی می باشد. به همین جهت، تحصیلات در ارتقای سبک تفکر فرد، تغییر مطلوب نوع نگاه و نحوه مناسب استدلال کردن او، از درجه اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.

بدون تردید، در شکل گیری یک ازدواج موفق و پایدار هم سطح بودن تحصیلات زن و مرد نقش مهم و برجسته ای را ایفا می نماید. بر همین اساس، همفکر بودن زوجین علاوه بر درک متقابل یکدیگر، سازگاری میان آنها را به ویژه در بحبوحه زندگی مشترک ارتقا می بخشد. این همفکری و سازگاری به طور حتم در پرتو برخورداری از تحصیلات هم سطح یا نزدیک بهم تداعی پیدا می کنند. بنابراین و با توجه به تفاسیر گفته شده اهمیت اختلاف سطح تحصیلات در ازدواج به خوبی واضح و روشن می باشد.

به منظور آشنایی و اشراف بیشتر بر موضوع اختلاف سطح تحصیلات در ازدواج، سه حالت گوناگون را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می دهیم:

– اولین حالت در برگیرنده زن دارای سطح تحصیلات پایین و مرد برخوردار از تحصیلات عالی و بالا باشد. در این حالت به ویژه با توجه به فرهنگ کشور ما مشکلات خاصی بروز پیدا نمی کند. چرا که بسیاری از آقایان به ویژه در هنگام ازدواج به انتخاب همسر دارای تحصیلات کمتر تمایل پیدا می کنند. بر این اساس، مرد برخوردار از سطح تحصیلات کارشناسی یا بالاتر، با همسری که دیپلم دارد به راحتی می تواند کنار بیاید.

– حالت دوم بیانگر مرد برخوردار از سطح تحصیلات کم و در سوی مقابل زن دارای تحصیلات عالی و بالا باشد. اگرچه در این حالت و در چنین مواقعی مردان از آن استقبال مناسب به عمل می آورند، اما در ادامه مسیر زندگی و به علت بروز عدم تفاهم، تعارضات و ناسازگاری های میان زن و شوهر نمود بارز پیدا می کند. در این مواقع و در اثر اختلاف سطح تحصیلات در ازدواج حتی احتمال فروپاشی زندگی مشترک نیز میان زوجین بسیار بالا می باشد.

بدون تردید، از نظر تفاهم و تناسب، زنان برخوردار از تحصیلات بالا، تفاهم حداقلی را با مردان دارای تحصیلات پایین خواهد داشت. چرا که نوع نگاه و جهان بینی زن و مرد بشدت با یکدیگر تفاوت بسیار زیادی دارد. به عبارت دیگر، زن با نگاه خود دنیا را نگاه می کند و مرد نیز با زاویه دید متفاوت خود به دنیا نگاه می کند. در نتیجه این امر ریشه های ناسازگاری و اختلاف نظرهای عمیق در زندگی مشترک بیش از پیش رشد و نمو پیدا می کنند.

– حالت سوم اختلاف سطح تحصیلات در ازدواج، برخوردار بودن زوجین از سطح تحصیلات یکسان و برابری می باشد. این حالت بهترین وضعیت برای برخورداری از یک ازدواج موفق و پایدار به شمار می رود.

بدون اغراق، تفاوت فرهنگی و اختلافات سطح تحصیلات در ازدواج به علت تفاوت در نگرش های زوجین، بستر بسیار مناسبی برای شکل گیری مشکلات و اختلافات دامنه دار و جدی را فراهم می آورد. در این شرایط، افزایش احتمال طلاق، یکی از پیامدهای بسیار جدی در این زمینه محسوب می شود.

فاصله و اختلاف تحصیلی بالا علی الخصوص در مواقع برخورداری زن از سطح تحصیلات بالاتر، احتمال طلاق را به میزان چشمگیری افزایش خواهد داد. چرا که در این شرایط سبک زندگی، طرز تفکر و برداشت های زوجین از یکدیگر بسیار متفاوت بوده و در نتیجه آن ناسازگاری و عدم سازش آنها به شکل جدی ظاهر می شود. دوگانگی در تربیت فرزندان، از دیگر تبعات جدی اختلاف سطح تحصیلات در ازدواج قلمداد می گردد.

اختلافات ادامه دار میان زوجین، آسیب های بسیار جدی و شدیدی بر روی جسم و روح فرزندانشان برجای می گذارد. افراد دارای سطح تحصیلات متفاوت، برای تربیت فرزندان خود روش های گوناگونی را نیز انتخاب می کنند. در نتیجه این امر کودکان با سردرگمی و دوگانگی بزرگی در موضوع تربیت دست و پنجه نرم می کنند. این موضوع در شکل گیری هویت کودکان نیز تاثیرات منفی بر جای می گذارد. افزایش سوء تفاهم ها، حساسیت ها و سرزنش ها، از دیگر آثار اختلاف سطح تحصیلات در ازدواج دارای اختلاف سطح تحصیلات به شمار می رود.