آگاهی و جهل مسیری است که انسان ها همواره به پیمودن و رفتن در یکی از این مسیرها ناگزیر می‌شوند. آگاهی چراغ است و می‌تواند مسیر انسان را روشن کند. خداوند انسان را به آگاهی و کسب علم فرا می خواند و خطرات گمراهی و سقوط را مرتب به او گوشزد می‌کند، اهمال کاری و تنبلی مراتب و انواع گوناگون دارد.[1]

بنابراین هر انسانی می تواند به یک دلیل خاصی که فقط خودش می داند و شاید دیگران هم از آن باخبر نباشند یا حتی باشند، دست به اهمال کاری و سستی در اعمالش بزند. در این صورت قطعاً بیشترین ضرر متوجه خود فرد خواهد شد و همیشه در مسیر زندگی خود باز می ماند و در درجه بعدی خانواده خود را تحت تاثیر و فشار قرار می‌دهد. این سری از افراد می توانند به گروه های مختلفی تقسیم می شود که درمان آن ها متفاوت بوده و خصوصیات مختص به خودشان را دارند، برویم تا با آنها آشنا شویم.

گاهی افراد بی توجه و و سهل انگار هستند، به رفتارهای خود توجه خاصی ندارند و این باعث می‌شود تا دچار غفلت در کارهایشان شده و نوعی تنبلی را در خود پرورش بدهند. اما می‌توان با تلنگر یا آموزش، راه های صحیح زندگی آنها را به راه درست راهنمایی کرد.

گروه دیگری از افراد هستند که نه تنها خود را به بی توجهی و اهمال کاری می زنند، بلکه آن کار را  اصلا زشت نمی‌دانند و نمی پذیرند که آن رفتارها ناپسند بوده و باید آنها را ترک کنند. بلکه به انجام آن کارها افتخار می کنند و به آن را هم نادرست خود ادامه می‌دهند. این سری از افراد قابل برگشت به راه صحیح زندگی نیستند، چرا که در اصل و از ریشه کار خود را غلط نمی دانند، پس برای چه آن را ترک کنند؟!

بنابراین هیچ کدام از حرف های  دیگران را قبول نمی کنند و به راه خود ادامه می دهند، در قرآن کریم در این باره آمده است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرمایند: «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالًا، الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَهُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعًا» ای پیامبر! آیا به شما خبر دهیم که زیانکارترین مردم در کارها چه کسانی هستند؟ آنها که تلاش های شان درزندگی دنیا گم و نابود شده و با این حال می پندارند کار نیک انجام می‌دهند. [2]

عده ای نیز وجود دارند که از رفتارهای زشت و قبیح خود آگاه هستند، ولی به هیچ وجه رفتار خود را قضاوت نمی کنند. خوبی و بدی رفتار خود را به خود یادآوری نکرده و آن را به فراموشی می سپارند. این افراد امکان دارد به زشتی رفتار خود آگاه نباشند یا فرصتی پیدا نکردند تا آن را اصلاح کنند و می توان به این افراد فرصتی برای اصلاح رفتارهای اهمال گرانه‌شان داد. گاهی پیش می آید که این افراد به خاطر این رفتارهای ناهنجار و غیر اخلاقی که نشان می‌دهند، خود را نیز ملامت کرده و سعی در اصلاح آن کنند.

گاهی پیش می آید که افراد کاری را دارند که سودی که می خواهند به دست نمی آورند و زمینه تغییر کار را نیز در خود می بینند، اما به دلیل آنکه این تغییر شغل نیاز به تلاش و سختی های خودش را دارد، دست به این کار نمی زنند و به همان سود کم راضی اند. این کار از تنبلی افراد نشات می گیرد، که با اهمال کاری باعث سختی کشیدن خودش و خانواده‌اش می‌شود. در حالی که می تواند با کمی تلاش خود را به جایگاه بهتری برساند.

در مورد بعدی می‌توان به افراد مجردی اشاره نمود که در خود زمینه های ازدواج را می‌بینند و ادامه زندگی مجردی را ناممکن می دانند، اما چون در مسیر زندگی برای متاهل شدن نیاز به سختی کشیدن و تلاش بیشتر دارند، از رفتن به آن مسیر پا پس می کشند و به راحتی صورت مسئله را پاک کرده و به زندگی مجردی خود ادامه می‌دهند. در حالی که می توانند با کمی تلاش بیشتر و تصمیم گیری  قطعی و اعتماد کردن به خواسته های درونی مسیر زندگی مشترک را آغاز کنند.

گاهی پیش می آید که افراد برای تعلل کردن از راه کار دیگری استفاده می‌کنند، مانند بهانه کردن خواب یا حتی بیماری و کسالت، مریضی و حال نداشتن که به این وسیله بتوانند از زیر بار کارها و مسئولیت‌هایشان فرار کنند و به راحتی به استراحت خود بپردازند. با آنکه خواب یکی از نیازهای جسمی انسان است و هر انسانی در شبانه روز نیاز به یک خواب کامل برای استراحت دارد و اگر نخواهد نمی تواند کارهای خود را به درستی پیش ببرد.

هیچ انسانی نمی‌تواند بگوید که نیاز به خواب و استراحت ندارد. اما عادت کردن به خواب و استراحت می تواند یکی از بدترین نوع های تنبلی در افراد باشد، که با پرورش دادن این رفتار در خودشان دیگر دست به انجام بسیاری از کارها نمی زنند و با بهانه‌ های مختلفی از جمله خسته بودن، نیاز به خواب داشتن، بی حالی و مریضی طفره می روند و کارهای خود را به تعویق می‌اندازند.

این گونه افراد باید هر چه زودتر دست به مبارزه با این عارضه و درمانش بزنند. تنظیم کردن خواب و داشتن ساعت معین برای استراحت، می تواند مقدمه ای برای این تغییر باشد. اما اگر از نظر جسمانی نیز دچار ضعف و کمبود خون داشته باشند، باید به دکتر مراجعه کنند.

 داشتن اضافه وزن در بدن باعث می شود که فرد به کسالت دچار شود و نتواند فعالیت های جسمانی زیادی را انجام دهد، زود خسته می شود. برای گرفتن رژیم غذایی که هم برای سلامتی مفید می باشد و هم باعث کاهش وزن می شود، باید یک اراده محکم و اعتماد به نفس کافی داشت، که بتوان آن رژیم را شروع کرد.

یکی از خصلت های افراد تنبل این است که برای شروع یک رژیم غذایی معمولی، هیچ وقت نمی توانند بر نفس خود غلبه کنند و آن را ادامه دهند. بلکه همیشه امروز و فردا می کنند و همین گونه زمان خود را از دست می دهد.

کنار کشیدن و طفره رفتن از روبرو شدن با دیگران نیز از نمونه های دیگری از این تقابل می باشد. مثلاً قرار است شما با یک فرد عالی مقام ملاقات کند و قرار است یک دوست خوب را ببینید اما کم‌کم به این نتیجه می رسید که چنین ملاقاتی اصلاً لازم نیست و امروز و فردا کردن باعث می‌شود که شما از انجام کاری که ممکن بود برای شما خیلی مفید باشد و بر سرنوشت و کار شما تاثیر بگذارد و منصرف شویم. [3]

پی نوشت :
[1] آلبرت آلیس و ویلیام جیمزنال، پیشین، صفحه 27.
[2] قرآن، سوره کهف، آیات 103 و 104.
[3] رضا علی کرمی،  علل تنبلی و درمان آن، قم: انتشارات قلمگاه، 1398، صفحه 47.